---

Sposób oceny zagrożenia i przewidywania wyrzutów gazów i skał w przestrzeni geologicznej

Praca w kopalni wiąże się z szeregiem zagrożeń dla zdrowia i życia górnika. Obsługa ciężkich maszyn i sprzętu, niedobór światła, wysoka obecność pyłu czy nadmierny hałas to tylko niektóre z niebezpieczeństw z jakimi borykają się pracujący w kopalniach górnicy. Szczególnie niebezpieczne są zjawiska naturalne związane z ruchem górotworu takie jak zawały, oberwanie się stropu czy wyrzuty gazów i skał.

Aby zminimalizować ryzyko wypadku w kopalni prof. dr hab. Mariusz Orion Jędrysek z Wydziału Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska opracował sposób oceny zagrożenia i przewidywania wyrzutów gazów i skał w przestrzeni geologicznej. Dla określonej przestrzeni mierzy się skład geochemiczno-izotopowy mieszaniny gazów kopalnianych zawierających gaz wybrany z grupy ditlenek węgla, metan, etan, propan, butan, pentan, heksan, azot, wodór, hel, tlenki siarki, siarkowodór, tlenki azotu, amoniak oraz para wodna i określa się stosunek zawartości izotopu cięższego do zawartości izotopu lżejszego badanego pierwiastka (¹³C/¹²C, ²H/¹H, ³H/¹H, ¹⁸O/¹⁶O, ¹⁵N/¹⁴N, ³⁴S/³²S) w uwalnianych gazach w przestrzeni. Nawet niewielka nieszczelność i migracja gazów o innej charakterystyce izotopowej wzdłuż stref spękań i powstających nieciągłości powoduje mierzalny efekt izotopowy i zmiany stężeń gazów. Oznacza to, że z dużym prawdopodobieństwem można ostrzegać załogi prowadzące prace podziemne o zbliżaniu się do strefy skał górotworu o wyjątkowo dużym nasyceniu gazami co może doprowadzić do katastrofalnego w skutkach wyrzutu gazów, a co za tym idzie i skał, a czasem także wybuchu gazów i pyłów. W przypadku przekroczenia zdefiniowanych wartości granicznych uruchamia się sygnał alarmowy, dzięki temu górnicy mają czas na opuszczenie stanowisk pracy. Dalsze obserwacje zmian parametrów geochemiczno-izotopowych są podstawą do podjęcia decyzji o powrocie ludzi oraz o wznowieniu prac górniczych.